Koen Deprez
Brussel / Sint-Petersburg
11.11.2017 - 23.12.2017
Rivoli Building #12 - Brussel
Hans Theys
Jezelf van het schaakbord duwen
Over de tektonische ontmoeting van vroeg en recent werk van Koen Deprez
Graag vertelde ik hier iets over de architect-kunstenaar Koen Deprez (1961) om hem voor te stellen aan mensen die zijn werk nog niet kennen of verder te denken met mensen die er al een tijdje naar kijken en over tobben. De aanleiding voor deze tekst zijn twee nakende tentoonstellingen, in Galerie Zwart Huis (Brussel) en in PAK (Gistel), waarbij telkens zowel oud als nieuw werk tentoongesteld wordt.
Deprez is zowel kunstenaar als architect. Dit betekent niet dat hij kunstwerken aflevert en huizen bouwt, maar wel dat hij een denken heeft ontwikkeld dat gebruik maakt van beelden en technieken die afkomstig zijn van deze gebieden én werken maakt die hen, wars van deze beelden en technieken, verrijkt.
In galerie Zwart Huis zullen tekeningen te zien zijn die deel uitmaakten van het werk Agressiepark ‘Brussel’ uit 1983. In dit werk worden allerlei architecturale programma’s en functies met elkaar in botsing gebracht (bijvoorbeeld zijn er sportvelden waarvan één helft voor een bepaalde sport is bedoeld en de andere helft voor een andere). Het was voortgevloeid uit een film over een pretpark waarin gegadigden konden vechten met strijders uit verschillende tijdperken tot er iets misliep en alle tijdperken door elkaar gingen lopen.
Op het eerste gezicht vertrekt zijn oeuvre vanuit het verlangen architecturale vormen in het leven te roepen die zich niet laten beperken door een zogenaamd functioneel denken. In één beeld samengevat komt dit erop neer dat iets nooit louter ornamenteel kan zijn. Hoe doder het ornament, zou je kunnen zeggen, hoe dwingender het ons leven bepaalt door het binnen bepaalde banen te houden. Hoe levendiger, hoe meer kans dat het ademruimte creëert.
Op een dieper niveau, lijkt deze architecturale bekommernis echter te berusten op een fundamenteler, artistiek denken dat ik tektonisch zou willen noemen. Heel het oeuvre van Deprez lijkt erop gericht te ontsnappen aan een benauwende wereld waarin zich telkens weer onbenoembare spanningen ophopen waarvan de ontlading gevreesd, maar daardoor uiteindelijk ook gewenst wordt. In de wereld van Deprez is de aanslag van 9 september een verlossend architecturaal moment, waarbij twee door Le Corbusier bezongen modernistische vormen op een onvoorspelbare manier door elkaar schuiven.
Een ander beeld voor het oeuvre van Koen Deprez is het schaakspel. Victor Sjklovski hield van de beweging van het paard, omdat die een onverwacht manoeuvre of een ritmewisseling leek in te houden. Voor Deprez lijkt dit alleen maar zo. Op een schaakbord kan nooit iets gebeuren, omdat alle bewegingen besloten liggen in de spelregels en de dwangmatige bewegingen van de schaakstukken. Vorig jaar, in een gesprek met mij, vergeleek hij dit met de situatie van een student aan een hogeschool, die altijd wordt opgeleid om bestaande problemen op te lossen. Onverwachte zijstappen worden zeker bewonderd en aangemoedigd, maar wezenlijk dragen ze niets bij tot wat er al bestaat.
Hoe duwt iemand zichzelf van het schaakbord? Hoe ontsnapt hij of zij aan de opgelegde gedachtegangen en gedragspatronen? Dat is de hoofdvraag in het oeuvre van Deprez. Eén oplossing die zich aandient, is zijn vroegere werk te laten botsen met nieuwe inzichten, zoals we kunnen zien in deze tentoonstelling: niet alleen is de chronologie onbelangrijk (er bestaat geen vooruitgang in de kunst), door de tijd op te heffen ontstaan juist nieuwe botsingen en verbanden die hem naar nieuwe gedachten, vormen en gebeurtenissen leiden.
Montagne de Miel, 19 oktober 2017
Jezelf van het schaakbord duwen
Over de tektonische ontmoeting van vroeg en recent werk van Koen Deprez
Graag vertelde ik hier iets over de architect-kunstenaar Koen Deprez (1961) om hem voor te stellen aan mensen die zijn werk nog niet kennen of verder te denken met mensen die er al een tijdje naar kijken en over tobben. De aanleiding voor deze tekst zijn twee nakende tentoonstellingen, in Galerie Zwart Huis (Brussel) en in PAK (Gistel), waarbij telkens zowel oud als nieuw werk tentoongesteld wordt.
Deprez is zowel kunstenaar als architect. Dit betekent niet dat hij kunstwerken aflevert en huizen bouwt, maar wel dat hij een denken heeft ontwikkeld dat gebruik maakt van beelden en technieken die afkomstig zijn van deze gebieden én werken maakt die hen, wars van deze beelden en technieken, verrijkt.
In galerie Zwart Huis zullen tekeningen te zien zijn die deel uitmaakten van het werk Agressiepark ‘Brussel’ uit 1983. In dit werk worden allerlei architecturale programma’s en functies met elkaar in botsing gebracht (bijvoorbeeld zijn er sportvelden waarvan één helft voor een bepaalde sport is bedoeld en de andere helft voor een andere). Het was voortgevloeid uit een film over een pretpark waarin gegadigden konden vechten met strijders uit verschillende tijdperken tot er iets misliep en alle tijdperken door elkaar gingen lopen.
Op het eerste gezicht vertrekt zijn oeuvre vanuit het verlangen architecturale vormen in het leven te roepen die zich niet laten beperken door een zogenaamd functioneel denken. In één beeld samengevat komt dit erop neer dat iets nooit louter ornamenteel kan zijn. Hoe doder het ornament, zou je kunnen zeggen, hoe dwingender het ons leven bepaalt door het binnen bepaalde banen te houden. Hoe levendiger, hoe meer kans dat het ademruimte creëert.
Op een dieper niveau, lijkt deze architecturale bekommernis echter te berusten op een fundamenteler, artistiek denken dat ik tektonisch zou willen noemen. Heel het oeuvre van Deprez lijkt erop gericht te ontsnappen aan een benauwende wereld waarin zich telkens weer onbenoembare spanningen ophopen waarvan de ontlading gevreesd, maar daardoor uiteindelijk ook gewenst wordt. In de wereld van Deprez is de aanslag van 9 september een verlossend architecturaal moment, waarbij twee door Le Corbusier bezongen modernistische vormen op een onvoorspelbare manier door elkaar schuiven.
Een ander beeld voor het oeuvre van Koen Deprez is het schaakspel. Victor Sjklovski hield van de beweging van het paard, omdat die een onverwacht manoeuvre of een ritmewisseling leek in te houden. Voor Deprez lijkt dit alleen maar zo. Op een schaakbord kan nooit iets gebeuren, omdat alle bewegingen besloten liggen in de spelregels en de dwangmatige bewegingen van de schaakstukken. Vorig jaar, in een gesprek met mij, vergeleek hij dit met de situatie van een student aan een hogeschool, die altijd wordt opgeleid om bestaande problemen op te lossen. Onverwachte zijstappen worden zeker bewonderd en aangemoedigd, maar wezenlijk dragen ze niets bij tot wat er al bestaat.
Hoe duwt iemand zichzelf van het schaakbord? Hoe ontsnapt hij of zij aan de opgelegde gedachtegangen en gedragspatronen? Dat is de hoofdvraag in het oeuvre van Deprez. Eén oplossing die zich aandient, is zijn vroegere werk te laten botsen met nieuwe inzichten, zoals we kunnen zien in deze tentoonstelling: niet alleen is de chronologie onbelangrijk (er bestaat geen vooruitgang in de kunst), door de tijd op te heffen ontstaan juist nieuwe botsingen en verbanden die hem naar nieuwe gedachten, vormen en gebeurtenissen leiden.
Montagne de Miel, 19 oktober 2017
